AQI full form in Marathi : आपण न्युज चॅनेल किंवा वर्तमानपत्रांमध्ये हवा गुणवत्ता निर्देशांक (AQI) संबंधित बातम्या अनेकदा वाचल्या असतील, पण AQI म्हणजे काय, AQI चे महत्व कोणते हे आपल्याला माहित नसेल. आपल्यातील बऱ्याच व्यक्तींनी AQI नाव ऐकले असेल, पण त्याबद्दल संपूर्ण माहिती असलेले फारच कमी लोक असतील.
AQI हे इतर हवा गुणवत्ता सुचका सारखेच आहे, परंतु ते ज्या प्रकारे काम करते त्यात थोडा वेगळेपणा आहे, AQI देशातील हवा गुणवत्तेवर लक्ष ठेवते.
आपल्या MPSC Tricks च्या या लेखात आपण AQI या INDICATOR ची Information जाणून घेणार आहोत. AQI Full Form in Marathi, म्हणजेच AQI चा फुल फॉर्म सुद्धा अनेक लोकांना माहित नसेल, त्यासाठी आम्ही हा लेख आणला आहे. तर चला जास्त वेळ न लावता “AQI म्हणजे काय?” हे पाहुयात.
AQI Fullform | एक्यूआय फुलफॉर्म आणि माहिती
AQI ला Air Quality Index असे म्हणतात. या निर्देशानुसार दररोज हवेची गुणवत्ता दर्शवली जाते. एअर क्वालिटी इंडेक्स (AQI) नावाच्या सुचकाचा वापर करून हवेची गुणवत्ता मोजली जाते. AQI वातावरणातील वायू प्रदूषणातील बदल प्रदर्शित करते. चांगले आरोग्य आणि पर्यावरण राखण्यासाठी स्वच्छ हवा अत्यंत आवश्यक आहे. AQI वातावरणातील 8 प्रमुख वायू प्रदूषकांवर लक्ष ठेवते, म्हणजे,
• पार्टिक्युलेट मॅटर (PM10)
• पार्टिक्युलेट मॅटर (PM2.5)
• नायट्रोजन डायऑक्साइड (NO2)
• सल्फर डायऑक्साइड (SO2)
• कार्बन मोनोऑक्साइड (CO)
• ओझोन (O3)
• अमोनिया (NH3)
• लीड (Pb)
‘वायू प्रदूषणाचे मोजमाप’ हवा गुणवत्ता आणि हवामान अंदाज आणि संशोधन प्रणाली (SAFAR) यावरूनही मोजतात.
PM 2.5 / PM 10 म्हणजे काय?
हवेची गुणवत्ता मोजण्यासाठी वापरले जाणारे सर्वात सामान्य माप म्हणजे पीएम 2.5 आणि पीएम 10. हे कण प्रति घनमीटर मायक्रोग्राममध्ये मोजतात. PM 2.5 म्हणजे 2.5 मायक्रॉनपेक्षा कमी व्यासाच्या सूक्ष्म कणांच्या एकाग्रतेचा आणि PM 10 म्हणजे 10 मायक्रॉनपेक्षा कमी व्यासाच्या कणांच्या एकाग्रतेचा संदर्भ. जगभरात, सर्व देश वातावरणातील हवेचे आरोग्य मोजण्यासाठी समान सूचक वापरतात. भारताने शिसे आणि अमोनिया या दोन अतिरिक्त प्रदूषकांचे मापन केले आहे. 50 पेक्षा कमी AQI मूल्य सुरक्षित मानले जाते.
वापरलेली काही साधने खाली दिली आहेत.
• Air Quality Meter PCE-RCM 05
• Air Quality Meter PCE-HFX 100
• AIR Quality Meter PCE-RCM 8
PM हवेत कसे मिसळतात?
पीएम म्हणजे पार्टिक्युलेट मॅटर. हवेत आढळणारे घन कण आणि द्रव थेंब यांचे मिश्रण परिभाषित करण्यासाठी वापरलेला शब्द PM आहे. काही कण जसे की धूळ, धूर, काजळी उघड्या डोळ्यांना दिसतात, परंतु इतर कण इतके लहान असतात की ते फक्त इलेक्ट्रॉन सूक्ष्मदर्शकामध्ये दिसतात. PM चे काही स्त्रोत म्हणजे बांधकाम स्थळे, आग, शेततळे, कच्चे रस्ते इ. बहुतेक कण सल्फर डायऑक्साइड आणि नायट्रोजन ऑक्साईड सारख्या रसायनांच्या जटिल अभिक्रियांमुळे तयार होतात. हे ऑटोमोबाईल्स, उद्योग, पॉवर प्लांट इत्यादींद्वारे उत्सर्जित होणारे प्रदूषक कण आहेत.
2014 मध्ये देशात सहा श्रेणींमध्ये हवेची गुणवत्ता मोजण्यासाठी राष्ट्रीय वायु गुणवत्ता निर्देशांक सुरू करण्यात आला:
• चांगले
• समाधानकारक
• मध्यम प्रदूषित
• गरीब
• अतिशय गरीब आणि
• गंभीर
या निर्देशांकानुसार, जेव्हडा हा निर्देशांक अधिक (500 च्या जवळ) तेवडी प्रदूषण पातळी अधिक असे समजले जाते. केंद्रीय प्रदूषण नियंत्रण मंडळ (CPCB) ने हा हवा गुणवत्ता निर्देशांक IIT-कानपूर आणि काही हवेच्या गुणवत्ता-व्यावसायिक आणि तज्ञांशी सल्लामसलत करून विकसित केला आहे.
देशात हवेची गुणवत्ता मोजण्यासाठी राज्ये/शहरांचे 0-500 श्रेणीत वर्गीकरण केले आहे:
0-50 GOOD चांगले
51-100 SATISFACTORY समाधानकारक
101-200 MODERATE मध्यम
201-300 POOR गरीब
301-400 VERY POOR अतिशय गरीब
401-500 SEVERE गंभीर
या लेखात आम्ही तुम्हाला AQI फुल फॉर्म AQI Full Form in Marathi तसेच AQI काय आहे आणि AQI ची कार्ये काय आहेत याबद्दल माहिती दिली आहे. जर तुम्हाला माहिती आवडत असेल तर तुम्ही ती आपल्या मित्रांशी शेअर केली पाहिजे आणि त्याच्याशी संबंधित कोणतेही प्रश्न विचारायचे असतील तर तुम्ही आम्हाला कमेंट करून विचारू शकता.