भारताचे माननीय पंतप्रधान नरेंद यांनी 2 ऑगस्ट रोजी एक नवीन कॅशलेस आणि कॉन्टॅक्टलेस Money Transaction साठी ई-रुपी एप लाँच केले आहे. प्रधानमंत्री बोलले की देशात डिजिटल व्यवहार ला अधिक प्रभावी बनवण्यासाठी हे ई-रुपी वाउचर चा एक महत्वाचा वाटा असणार आहे. ते म्हणाले की, ई-रुपी हे लोकांचे जीवन तंत्रज्ञानाशी जोडून भारताची प्रगती होत आहे याचे प्रतीक आहे.
e-RUPI हे सर्वात वेगळे असे एक डिजिटल पेमेंट एप आहे. आपण या लेखामध्ये e-RUPI बद्दल अधिक माहिती जाणून घेणार आहोत. आजच्या या लेखामध्ये आपण e-RUPI नेमके कसे काम करते हे पाहुयात. तर चला जास्त वेळ न लावता e-RUPI म्हणजे काय हे पाहुयात.
e-RUPI म्हणजे काय – What is e-RUPI
आपल्या देशात ऑनलाईन पेमेंट करण्यासाठी अनेक अँप्स उपलब्ध आहेत. सर्व ऑनलाईन पेमेंट अँप्स हे भारताच्या Unified Payment Interface (UPI) यंत्रणा आधारित नियंत्रित व कार्यान्वित केले जातात. नुकतेच लाँच झालेली ई-रुपी ही एक प्रणाली आहे जी UPI ची प्रगत आवृत्ती आहे. ग्राहकांना तंत्रज्ञानाच्या साहाय्याने सेवा-सुविधा प्रदान करण्यासाठी e-RUPI प्रणाली वापरण्यात येणार आहे.
नवीन असलेली e-RUPI व UPI या दोन्ही प्रणाली NPCI (National Payment Corporation of India) च्या अंतर्गत येतात. देशातील भ्रष्टाचार, चोरी रोखण्यासाठी व डिजिटल इंडिया संकल्पनेला पूर्ण करण्यासाठी ही प्रणाली बनवण्यात आली आहे. QR Code किंवा SMS च्या मदतीने ही प्रणाली कार्य करते. e-RUPI प्रणाली कसे कार्य करते हे आता आपण जाणून घेऊयात.
e-RUPI कसे कार्य करते – How e-RUPI Works
e-RUPI डिजिटल Payment करण्याचा एक मार्ग आहे. जे सध्याच्या डिजिटल पेमेंट पद्धत UPI चे Advanced Version आहे, या अर्थाने ते व्हाउचरच्या स्वरूपात उपलब्ध होतील. सरळ भाषेत, हे Prepaid Gift Card आहे. जी प्राप्तकर्ता त्याच्या सोयीनुसार वापरू शकतो. ज्यासाठी इंटरनेट आणि बँक खात्याची गरज भासणार नाही.
आपण एका उदाहरणाद्वारे समजून घेऊया की सरकार लसीसाठी गरीब नागरिकांना पैसे देऊ इच्छिते. हे करण्याचा एक मार्ग म्हणजे प्रत्येकाच्या खात्यात रोख रक्कम हस्तांतरित करणे. आता समस्या अशी आहे की अनेक लोकांचे बँक खाते देखील नाही. मग पाठवलेला पैसा लस घेण्यासाठी वापरला गेला की आणखी काही याची खात्री करता येत नाही. अशा स्थितीत ही ई-रुपी उपयोगी पडेल.
यामध्ये ई-रुपी SMS किंवा QR Code च्या स्वरूपात पाठवता येते. वापर आणि प्राप्तकर्त्यानुसार हे अद्वितीय असतील. याचा अर्थ असा की ज्याला ती पाठवली गेली आहे ती व्यक्ती केवळ निर्दिष्ट कामासाठी त्याचा वापर करण्यास सक्षम असेल. उदाहरणार्थ, लसीसाठी पाठवलेले ई-रुपी व्हाउचर ज्याच्या मोबाईल क्रमांकावर आले आहे, तोच लस घेण्यासाठी त्याचा वापर करू शकतो. हे व्हाउचर वापरल्यानंतर, जारी करणार्‍या संस्थेला देखील सूचित केले जाईल की व्हाउचर वापरला गेला आहे.
e-RUPI चे काय फायदे होणार आहेत?
विविध मंत्रालये त्याच्या विकासात गुंतलेली आहेत. या नवीन प्रणालीचा उपयोग बाल कल्याण, खत अनुदान, औषधे आणि निदान, क्षयरोग निर्मूलन या योजनांसाठी केला जाऊ शकतो. खाजगी क्षेत्र सुद्धा आपल्या कर्मचाऱ्यांच्या फायद्यासाठी आणि कॉर्पोरेट-समाज कल्याण कार्यक्रमांसाठी या प्रणालीचा लाभ घेऊ शकते.
पीएम मोदी म्हणाले की, केवळ सरकारच नाही तर जर कोणत्याही बिगर सरकारी संस्थेला त्याच्या शिक्षणात किंवा वैद्यकीय उपचारात कोणाला मदत करायची असेल तर ते रोख देण्याऐवजी ई-रुपया वापरू शकतात. हे सुनिश्चित करेल की दान केलेली रक्कम केवळ नमूद केलेल्या उद्देशासाठी वापरली जात आहे.
– सरकारच्या मते, कल्याणकारी योजना ई-रुपयाच्या माध्यमातून कोणत्याही गळतीशिवाय वितरित केल्या जाऊ शकतात.
– याचा उपयोग महिला आणि बालकल्याण योजना, टीबी निर्मूलन कार्यक्रम, आयुष्मान भारत प्रधानमंत्री जन आरोग्य योजनेअंतर्गत औषधे आणि अन्न-सबसिडी इत्यादी योजनांअंतर्गत सेवा प्रदान करण्यासाठी केला जाऊ शकतो.
– सरकारच्या म्हणण्यानुसार, खाजगी क्षेत्र आपल्या डिजिटल कल्याण आणि कॉर्पोरेट सामाजिक जबाबदारी कार्यक्रमांतर्गत या डिजिटल व्हाउचरचा वापर करू शकते.